Eg skal i gang med nynorsk studie. Har brukt nynorsk nokon år sidan eg jobbar på nynorsk skule, men eg er alt for dårlig og kjenner at eg vil bli betre. Først vil eg ta eit standpunkt om eg vil bruke a- eller e- ending. Tru det eller ei, eg har vingla litt dei siste åra..
Eg skriv ikkje nynorsk til kvardags, men eg har gjort det ganske mykje på jobb. Eg gikk over frå -a til -e på eit punkt, rett og slett fordi det er enklare å vere konsekvent på det sidan eg har e-infinitiv sjølv.
Eg bruker også -e av same grunn som dei over, at det er det eg har i dialekta mi. Eg vel i det store og heile dei mest dialektnære formene, når eg skriv, men kjenner på utfordringa med at eg blir meir og meir utvatna i talemålet, etter å ha budd i Oslo i 11 år.
Eg brukte først kløyvd infinitiv (har kløyving i dialekta der eg kjem frå, sjølv om eg aldri har brukt det sjølv), deretter -a. I løpet av åra har nynorsken min blitt meir utvatna, og -e er vel det minst ille i språket mitt. (Grøss.)
Sjølv brukte eg mykje meir konservative ord og former då eg brukte -a, men det er jo ikkje sånn at det er nokon regel om det. Mange synes kanskje det er enklare å skrive best mogleg nynorsk om det skil seg så mykje som mogleg frå bokmål.
-a, så mykje som eg kan. Når eg skal vera heilt sikker på å gjera det rett så hender det at eg køyrer -e, då kan eg liksom vera konsekvent heile vegen, men det passar dårleg med mi dialekt.
Eg skriv nynorsk i enkelte sammanhengar, og brukar då e-infinitiv. Mest fordi det passar med dialekta mi (sunnfjord) og fordi det var slik eg (og alle andre) skreiv i grunnskulen.
E-ending her sidan det er det som ligg nærast dialekta mi.
Hadde nynorsk som hovudmål på skulen i alle år men når eg starta mi fartstid på diverse forum valgde eg bokmål; eg kjende meg meir anonym då - fullstendig ulogisk, eg ser det. :knegg:
Om du har a-endelse i fortid, må det alltid vere a i presens òg – og dei aller fleste veit kva verb som (kan) ha(r) -a i fortid, så det er ikkje så ille med den verbbøyinga som mange trur.
Sjå der, det der klarer eg kanskje å huske, sjølv om det var eit vagt minne om den regelen som gav meg trøbbel i første omgang: "Var det ikkje noko med samme ending, eller korleis var det?"
Om eg berre hadde skreve (????) det som verka rett, så hadde det blitt rett første gongen. :p
Eg tolka det først slik, men så tenkte eg det var lurt å vere forsiktig, for eg har eigentleg lært at viss eg retter på skrivefeil på internettet, blir internettet sint og skjeller meg ut i usaklege ordelag. Så eg har slutta å kommentere intrissange variasjonar av ord og uttrykk i slike samanhenger og heller bare begynt å samle på dei. Værstingen til internettet er nyskjerrig.
Ja, kløyvd infinitiv er rein språkhistorie. Alle verb på meir enn to stavingar får -e, men verb på to stavingar fell i to grupper. Om verbet var eit overvektsord, dvs. eit ord med lang vokal, lang konsonant eller båe i første staving på norrønt (:hyper:), blir det e-infinitiv då òg. Men om ordet var eit såkalla jamvektsord, det vil seie at det var kort førstestaving på norrønt (kort vokal + kort konsonan), då får ein a-infinitiv. :hyper: Det er sjølvsagt slik at dette systemet er meir eller mindre intakt (ofte mindre, skal ein vere ærleg) i mange moderne dialektar, og det er dette kløyvd infinitiv-norma er bygd på. Du kan sjå det på brei austlandsk, t.d., det er difor folk seier «værra».
Kløyvd infinitiv er at ein av og til brukar -a og av og til -e, men ein må vite kva ein driv med (eller ha det heilt innebygd i dialekta si), er det så?
Og at lange ord får -e og korte -a, men kva som er eit "kort" ord, det må ein kjenne historia til ordet for å vite, for det kjem av på kor langt det var (i uttale) på norrønt? Ja?
Poenget er at du ikkje kan sjå det på orda lenger, av di det seinare skjedde ei utvikling i stavingssystemet, den såkalla «kvantitetsomlegginga». I praksis vil det seie at du ikkje kan ha ein kort vokal og ein kort konsonant saman i ei staving, og heller ikkje ein lang vokal og ein lang konsonant. I norrønt kunne du ha båe – det var fire moglegheiter (som på finsk):
kort vokal – kort konsonant
kort vokal – lang konsonant
lang vokal – kort konsonant
lang vokal – lang konsonant
Norrønt hadde kort konsonant + kort vokal i infinitivar som vera, bera, koma, men i moderne norsk har ein (i dei aller fleste dialektar) lang e/æ i dei to fyrste og lang m i det siste orda, så dei høyrest nett ut som ord som hadde lang vokal + kort konsonant på norrønt. Men i eit system med kløyvd infinitiv vil dei ha a-infinitiv. Årsaka er utjamna, men konsekvensen er der framleis. Ei gåve frå fortida!
Så ja, om du skal bruke kløyvd infinitiv, må du anten ha ei dialekt med eit godt bevart kløyvingssystem, eller du må vere sprut galen og veldig god i norrønt. (Ja, dei finst!)
Far min er i første gruppe, og eg kan teoretisk sett klare å hugse korleis han seier verba, men det krev alt for mykje tid til at eg gjer det i røynda. I mi eiga dialekt har eg e-infinitiv, og difor brukar eg det når eg skriv og.
Tinetoff: Kvifor er så mange verb feminine på nordvestlandet, men maskuline i ordboka? Det gjeld t.d. plan og statue.
Substantiv. :knegg: Nei, det er berre mykje variasjon i kjønn på substantiv, og så vil ein ikkje ha valfridom på absolutt alle substantiv når ein normerer. Så ein går med fleirtalet. Iblant har dei ikkje greidd det, så fram til reforma no var det t.d. ikkje lov å bøye «dialekt» i hokjønn, men no frå 1. august er det lov. Og «dialekta» er jo den normale forma i fleirtalet av dialektane som typisk er grunnlaget for nynorsknormeringa. (Skreiv ho med konservativ ane-ending.)
På mi dialekt er det iallfall kjønnsdelt; Ei jente er "svolta" mens ein gut er "svolten".
Og forresten så seier eg "ett kg", påpeikt av slekt frå austlandet som seier "en kg".
Jo, men det der er adjektiv, Acino, så det er samsvarsbøying. Det er noko anna, då er det jo eit anna ord (eit substantiv) som avgjer kjønnet. Med substantiv er det anten–eller – anten seier du statua eller statuen, det kjem ikkje an på eit anna ord.
Er det slik at dei trønderske verba med jamning fell saman med dei norrøne jamvektsorda? I så fall burde eg ha brukt kløyvd infinitiv, men det fell ikkje naturleg for meg.
Ja, dei gjer det. Eg synest ikkje nokon er moralsk forplikta til å bruke kløyvd infinitiv sjølv om dei har spor av jamvektsorda i dialekten sin. :knegg:
Trøndersk har typisk kløyvd infinitiv – jamvektsverba får anten a-infinitv (værra) eller vokalutligning/jamning (vårrå), medan dei andre verba får apokope (den siste vokalen blir droppa), så du får former som å spis, å sei osv.
Kløyvd infinitiv kan eg huske frå ungdomsskulen, men ikkje stort meir enn at eg har høyrt om det. Har ikkje peiling på om eg brukar e eller a lenger heller, burde bruke a med tanke på dialekta, men har vorte veldig forvirra, sidan eg har budd i Bergen over ti år. No skriv eg så å seie aldri nynorsk, men burde egentlig gjere det litt innimellom.
Finst der eit bedre nynorsk ord for innimellom? Det høyrest så bokmål ut, men "innimylla" som eg seier, er vel neppe lov.
Når man ikkje skriver nynorsk (lenger) så går det dessverre i gløymeboka. Av og til er mulig å bruke, men det var ikkje det eg ville sei om det var muntlig, det er vel lov å skrive innimellom på nynorsk, sjølv om det høyrest feil ut for meg.
Innimellom står i Nynorskordboka, det er ikkje noe teknisk gale med det, og ikkje høyrer det til noka «alarmgruppe» heller (som anbehetelse-orda). Det er berre at preposisjonen mellom, millom, mylla osv. er normert til «mellom», men skrivemåten representerer jo alle uttalene av det same ordet. Eg synest slike vage kjensler om at ei form ikkje er heilt stuerein, er eit av dei verste problema nynorsken har.
Eg bruker anbehetelse-ord fordi eg har eit pragmatisk og kommunikativt formål med det eg skriv. I jobbsamanheng unngår eg det, men eg kan ikkje fordra å skrive "røynda" og "løyndom" og slikt. Eg trur at i eit kommunikasjonsperspektiv fungerer det betre å ikkje velje for tunge former.
Eg er litt tilhengar av å kunne skrive slik det fell seg mest naturleg, dvs det som er nærmast det ein snakkar. Eg hugsar eg skreiv stil på barneskulen ein gong, og skulle skrive at ein person "mista medvitet". For meg var det var ein heilt ukjent måte å si det på, eg kjende kun til "bevisstløs". Eg prøvde etter beste evne å finne eit anna ord enn bevisstløs, men måtte gje opp, og for å kunne skrive det eg ynskte hadde eg ikkje anna val enn å bruke eit ord eg visste eg fekk raud strek under. Denne opplevinga var med på å forme min motvilje mot nynorsk i unge dagar, som gjorde at eg allereie i barneskulen gjekk over til skriftleg bokmål i alle faga unntatt i norsk sidan nynorsk var målforma vi hadde på skulen.
Ord som byrjar på an-og be- og slutta på -het og -else. Ein gyllen regel tidlegare var jo at ein skulle halde seg heilt unna desse på nynorsk. No er det vel nokre av dei som er godkjende, men eg kjem ikkje på kva ord det gjeld no i farta.
Og som de ser- eg held meg til e-infinitiv. Synes det er kulast! :nemlig:
Eg trur sjølvsagt også det, men nynorsken har ein tung bagasje av tradisjon, tabu, paranoia og vage kjensler av at noko ikkje er heilt bra, og det trur eg òg er mykje av problemet. Det er med på å få folk til å hoppe av som nynorskbrukarar, og det får folk til å vegre seg mot å lære nynorsk. At det liksom skal vere valfridomen i seg sjølv som er problemet, trur eg rett og slett ikkje på.
Nå kan det hende eg ikkje forstod heilt kva du meinte, men eg trur heller ikkje valfridommen er problemet. Det handlar jo i stor grad om å velje ei linje og følgje ho sånn omtrent konsekvent. Eg vel for eksempel 'bare' og 'vi', ikkje 'berre' og 'me', delvis for å kunne legitimere valet av meir bokmålsnære former og moderat bruk av substantiveringar, ved behov, fordi det er praktisk i eit kommunikasjonsperspektiv. Det kjenner eg er nødvendig, dersom eg skal kunne bruke nynorsk som hovudmål, noko eg ønsker. Men eg får jo stadig kommentarar (eller stadig, eg har ikkje høyrd det sidan eg var ferdig på Blindern) om at når ein først skal skrive nynorsk, bør ein vere meir konservativ. Dette ser eg Frode Grytten og blir kritisert for, sjølv om eg meiner at hans tekstar er svært gode som "ambassadørar", nettopp fordi dei har eit veldig tilgjengeleg språk. Historia til ElinM over, trur eg er veldig typisk for folk som går over til bokmål.
Må for øvrig legge til at et valde å skrive masteroppgåva mi på bokmål, for å styre unna eventuelle surmaga sensorar, som kunne komme til å henge seg opp i denne typen val.
Eg synest (synes? Synst??? Nektar å skrive Tykkjer, altså!) at det er litt smakssak og. Når enkelte skriv så bokmålsnært at du inne teksten snur han til bokmål i hovudet, før du må vrenge tilbake igjen til nynorsk, sånn samnorsk, då blir det veldig slitsomt å lese. Det er ein eller annen aviskommentator som skriv sånn (eller er det radikalt bokmål han skriv?), og det gjer veldig dårlig flyt.
Men krøkkete og stive og lite brukte vendingar som på død og liv skal brukast fordi "sånn er det", det har eg ikkje sansen for.
Kanskje litt kryptisk formulert av meg, bai (og det endå det er ein av kjepphestane mine). Eg meiner vel berre at det er for mange motstridande tradisjonar og normsett i nynorsken, og for mange mørkemenn og fraksjonar. Og ikkje noko av dette er eigentleg skrive ned nokon stad, så det blir vanskeleg for folk å navigere.
Dette er ein morsom tråd. Det er ser når eg skal lære elevane om kløyvd infinitiv, er at eg fyrst må lære dei kva kløyvd, altså å kløyvd, betyr :knegg:
Eg skulle gjerne hatt ein nynorsk med fleire valmoglegheiter. Så lenge språket var gjennomført skulle alle dialektord og grammatiske former vore lov. Samnorsk hadde heller ikkje vore så dumt.
Vi treng ikkje gå heilt over til lydskrift, men ord som de, dere og dokker burde vore likestilte, og ein skulle kunne brukt både ei og ein statue. Ei modernisert utgåve av 10-bindsverket "Norsk ordbok" kunne vore rettesnora. :knegg:
Eg likar dei arkaiske formene Polyanna er så kritisk til, og brukar fleire av dei i talemålet mitt.
Dokker er lov i nynorsk no frå 1. august, både som subjektsform og objektsform.
Og elles er eg ikkje samd med deg, gajamor, eg trur ikkje ein enda større/total valfridom er vegen å gå. Skrift og tale er to ulike ting, og skriftspråket må alltid vere ei idealisering og forenkling i høve til talespråket. Det er berre ein representasjon, kor som er. Slik sett er det ingen skilnad på bokmål og nynorsk, og det synest eg heller ikkje det skal vere.
Og folk likar ikkje valfridom heller, dei likar reglar. Tru meg, eg har hatt fleire jobbar med element av språkrådgiving i seg, og folk blir berre sure og frustrerte om svaret på spørsmålet deira er «Båe er like bra.»
Monge gode innspel her. Takk for engasjementet. Finnes det eit godt nynorsk ord for engasjement?
Eg trur heller ikkje valfridom er ein god ting, stort sett. Det blir berre meir å diskutere og ta val på.
Mener forresten å ha lese at formen bare går ut, og at no er berre berre lov. Må sjekke opp om eg hugsar rett... Fekk nett informasjonsbrosjyre frå språkrådet i posten.
Eg har møtt ein av desse (eller, det var forsåvidt ei mørkekvinne), dagen før innlevering av ei tisiders oppgåve. Det var eit angstfylt møte. Heldigvis møtte eg eit fornuftig menneske seinare på dagen.
Det siste du sa der, det er det eg og meiner. Og eg bruker også synest, sjølv om eg er usikker på om over nemnde mørkekvinne ville godtatt det.
Rettleiaren min blei glad då eg valde bokmål. Men eg skreiv innafor eit fagområde kor det språklege var med i vurderingskriteria.
Er dokker lov!? Då utgår jo kjepphesten min: "Nå må de skjerpe dykk!".
Eg trur heller ikkje meir valfridom gjer det enklare å navigere.
:what: Eg må få tak i dei nye retningslinjene. Og eg kjenner at eg likevel vil fortsette å skrive 'bare'.
Synd at å-en i tåle utgår. At -skap-ord kan bøyast som nøytrum er heilt fint. Og valfri j i verb er og ei fin forenkling. Sterke verb utan -er i presens, er nok det eg kjem til å bruke lengst tid på å vende meg av med å skrive. Og bare trur eg like godt eg beheld, utføre klasserommet...
Toffskij, sidan du åpenbart kan alt: er det noko system i -de/-te-preteritum? Dette stemmer jo ofte med slik eg snakkar, men eg synest desse reglane er litt kronglete forklarde:
Flaskepostar-konsonanter synest eigentleg litt vilkårleg. Dei er jo langt framme i munnen, men det er dei andre også...
Eg har igrunn inga aning om kva eg skriver. :knegg: Eg veit at eg ikkje skriver like korrekt lengre, noko er ting som eg aldri har lært ( skjønt ), noko er ting som har blitt vaska vekk igjennom årenes løp.
Og eg må innrømme at eg likte å lese ein diskusjon på nynorsk. Var litt artig.
Eg trur eg skriv e-infinitiv. Men eg veit faktisk ikkje av di eg rett og slett aldri har vore i landet dei åra det ble undervist i grammatikk på barneskulen. Det er ganske upraktisk, fordi eg til dømes må slå opp kva infinitiv faktisk er. Men eg jobbar med saka. :knegg:
Min erfaring er at ei tekst ofte blir mykje betre når den er skriven på nynorsk, rett og slett fordi mange skriv mykje enklare og meir lettfatteleg når dei skriv nynorsk. Så i språkleg samanheng, spesielt når det kjem til klarspråk, er det heilt klart eit poeng å jobbe på nynorsk. Eg liker ikkje å lese tekst som er skriven på bokmål og så er omsette.
Eller som ein professor i norsk fagdidaktikk sa til oss: "Fordelen til dere sidemålsbrukere, er at dere gjerne får et enklere språk, også når man skriver hovedmål."
(:kjevle: Eg er ikkje sidemålsbrukar, eg har eit hovudmål, eg og!)
Grøss, bai. Det der er så amstørmessig sagt. Eg fekk skryt at språket i hovudoppgåva mi; enkelt, klart og ikkje så tungt som bokmål. Det er vl kjent at ein nyttar meir adjektiv og verb i nynorsk enn i bokmål og difor får eit meir aktivt språk?
Ja, og hadde det endå vore ein amatør som sa det, men det var faktisk ein av dei som har ansvaret for å utdanne norsklærarar på ein av dei største utdanningsinstitusjonane i Norge. Altså ingen amatør.